پوشش و آراستگی ایرانی و رابطه فرهنگ با جامعه

این روزها در هر کجایی از اجتماعات انسانی که حاضر می شویم از خیابان گرفته تا دانشگاه با انواعی از مدل های مختلف لباس، مو و آرایش مواجه می شویم که حیرت آدمی را بر می انگیزد. در این نوشتار برآنیم تا یک بررسی کوتاه داشته باشیم از دید ایرانی ها نسبت به آراستگی و پوشش و در نهایت ارتباط فرهنگ با جامعه.

نحوه پوشش و آراستگی افراد هر جامعه ارتباط مستقیمی با دین و فرهنگ حاکم بر آن جامعه دارد. ما ایرانیان نیز با توجه به پیروی از دین مبین اسلام و تاریخ چندهزار ساله خود از این امر مستثنی نمی باشیم.
دین اسلام بعنوان کاملترین دین الهی توجه ویژه ای به تمام نیازهای مادی و معنوی انسانها دارد و در زمینه پوشش و آراستگی های ظاهری نیز در موارد مختلفی پیروان خود را راهنمایی کرده است لکن اسـلام در آراسـتـگـی حدّ اعتدال را برگزیده و هرگونه افراط و تفریط را مردود شمرده اسـت . مـرز اعتدال در کمّیت ، کیفیّت و نوع آراستگی ، حلال  و حرام بودن آن است. با نگاهی به سیره معصومین(ع) می توان به شیوه آراستگی و حدود آن برای مردان و زنان پی برد.
امام صادق(ع) می فرمایند که هـمـانـا خـداونـد زیـبـایی و آراستگی را دوست دارد و مراد از آراستگی، خوشبو کردن خویش، پوشیدن لباس پاکیزه و زیباسازی محل زندگی است. (بحارالانوار، ج 73، ص 141)
از اینگونه احادیث و روایات از پیامبر اسلام و ائمه اطهار(ع) فراوان است، چنانچه گفته می شود پیامبر اسلام نیمی از مخارج خود را صرف خرید عطر می نمودند و سایر امامان نیز همواره بر آراستگی ظاهر مواظبت می فرمودند و با زیباترین حالت ممکن در اجتماع حاضر می شدند. اما همانطور که گقته شد اسلام خطوط قرمزی برای آراستگی ظاهر و پوشش افراد قائل شده است یکی از آن موارد روا ندانستن تشبّه مردان به زنان و عکس آن می باشد. چنانچه  امام علی (ع ) شخصی را که با شـکـل و شـمـایـل زنـانـه بـه مـسـجـد پـیـامـبـر(ص ) آمـده بـود، بـیـرون رانـد و فرمود: از رسول خدا(ص ) شنیدم که می فرمود: خداوند مردانی را که خود را به شکل زنان و زنانی را که خود را شبیه مردان درمی آورند از رحمت خویش دور کرده است. (وسائل الشیعه ،ج 17، ص 285) در بحث آراستگی زنان نیز خداوند حد پوشش و استفاده از زیورآلات برای زنان را در قرآن آورده است چنانچه در سوره مبارکه نور می فرمایند: « و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش فروگیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت هاى خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و مقنعه ‏هاى خود را تا گریبان فروگذارند و زینتهاى خود را آشکار نکنند». خداوند در همین آیه به محارم زنان و افرادی که نمایان کردن آراستگی زنان در برابرشان اشکالی ندارد اشاره نموده و تک تک آنان را بر میشمرد : «جز براى شوهر خود یا پدر خود یا پدر شوهر خود یا پسر خود یا پسر شوهر خود یا برادر خود یا پسر برادر خود، یا پسر خواهر خود یا زنان همکیش خود، یا بندگان خود، یا مردان خدمتگزار خود که رغبت به آن ندارند، یا کودکانى که از شرمگاه زنان بى‏ خبرند. و نیز چنان پاى بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده‏اند دانسته شود. اى مؤمنان، همگان به درگاه خدا توبه کنید، باشد که رستگار گردید»
خداوند متعال بعنوان خالق انسانها و کسی که بیش از همه خواهان خوبی برای بندگانش می باشد و نسبت به همه امورشان آگاه است در آیه 59 سوره مبارکه احزاب حدود پوشش را یادآور می شود :« اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلبابها [روسرى ‏هاى بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار براى اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است (و اگر تا کنون خطا و کوتاهى از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است».
با نگاهی به روایات اسلامی نیز در می یابیم که آراستگی ظاهر در دو مورد برای زنان جایز شمرده شده یکی هنگام حضور در مساجد و دیگری هنگام حضور در نزد شوهر خود، در مقابل حضور در اجتماع برای زنان همراه با آراستگی ظاهر مردود شمرده شده است چنانچه امـام صـادق (ع ) بـه نـقل از پیامبر اکرم (ص)، آرایش زن برای غیر شوهر را برابر با آتش ‍ دوزخ می دانند.( بحار الانوار، ج 76، ص 329)
رسـول خـدا(ص ) در جـای دیـگـری از ایـن که زنان در اجتماع خود را خوشبو کنند، می فرمایند:
هـر زنـی کـه خـود را خـوش بـو و معطر سازد و از خانه بیرون رود گرفتار لعن است تا وقتی که به خانه برگردد.  (کافی ، ج 5 ، ص 519 )
پس دیدیم که اسلام نگاه ویژه ای به نحوه پوشش و آراستگی ظاهر دارد و حدود آن را نیز برای ما مشخص کرده است. حال نگاهی مختصر به فرهنگ پوشش ایرانیان در تاریخ و قبل از ورود اسلام به ایران داریم.
ویل دورانت معتقد است نقش پوشش و حجاب زنان در ایران باستان چنان برجسته‌است که می‌توان ایران را منشاء اصلی پراکندن حجاب در جهان دانست. (ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج۲، ص۷۸ و برتراند راسل، زناشوئی و اخلاق، ص۱۳۵) دائرةالمعارف لاروس نیز به وجود حجاب زنان در ایران باستان اشاره می‌کند. (به نقل از دایره‌المعارف القرن العشرین، ۱۹۲۳) در تفسیر اثنی عشری چنین آمده‌است: «تاریخ نشان می‌دهد که حجاب در فرس (فارس) قدیم وجود داشته‌است.» ( تفسیر اثنی عشری، ج ۱۰، ص ۴۹۰)
در آیین زرتشت بعنوان دین ایرانیان قبل از اسلام نیز همواره بر حفظ پوشش و حجاب اشاره شده است. پس از دوره هخامنشیان و به روی کار آمدن اشکانیان نیز حجاب و پوشش زنان ادامه داشته است چنانچه در رابطه با پوشش زنان در این دوران داریم: «لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین، گشاد، پرچین، آستین‌دار و یقه راست بوده‌است. پیراهن دیگری داشته‌اند که روی اولی می‌پوشیدند و قد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمنا یقه باز بوده‌است. روی این دو پیراهن چادری سرمی کردند.» (جلیل ضیاء پور، پوشاک زنان ایرانی، ص ۱۹۴)
در حال حاضر نیز در مناطق مختلف کشور با پوشش هایی کاملاً محجبه و متناسب با اقوام ساکن آن مناطق مواجهیم.
آنچه که از متن بالا برداشت می شود این است که در فرهنگ اسلامی و ایرانی در طول تاریخ در کنار آراستگی ظاهر، اصلی به نام پوشش و حجاب کامل همواره وجود داشته است و این حجاب و پوشش اصل جدایی ناپذیر آراستگی ایرانیان بوده است.
اما آنچه که اکنون از مدل های پوشش و آراستگی برخی از مردان و زنانمان می بینیم جدای از فرهنگ اصیل ما ایرانی هاست و چیزی نیست به جز مدل های غربی. مدل ها و نحوه پوشش و آراستگی ای که حتی در نزد ادیان اصیل غرب هم چون یهودیت و مسیحیت پذیرفته شده نیست. متاسفانه نکته اصلی اینگونه پوشش و آراستگی که با عنوان «مد» از آن یاد می شود چیزی جز ترویج فرهنگ ابتذال و برهنگی و فساد و جایگزینی خوی حیوانی به جای شرافت و کرامت انسانی نیست. بحث مدگرایی و پیروری از مدلهای غربی در پوشش ظاهری از زمان پادشاهان قاجار و پس از گسترش روابط با اروپاییان بخصوص انگلیس شکل گرفت، متأسفانه در این دوران به جای توجه به پیشرفت های علمی غربی ها، درباریان به ظواهر غربی ها دلبستند و از همان دوران شاهد عقب ماندگی ایرانیان و مسلمانان از غربی ها در زمینه علمی هستیم دوران شکوفایی علم در اروپا و دوران عقب ماندگی و عیاشی درباریان ما در ایران و اسلام. نخستین جرقه های ورود فرهنگ بیگانه و غربی و از دست رفتن فرهنگ ناب اسلامی ایرانی از همان زمان آغاز گردید، پس از قاجارها و به روی کار آمدن رضاخان میرپنج بازهم شاهد تقلید کورکورانه از ظواهر غربی ها هستیم. رضا خان معتقد بود دلیل پیشرفت غربی ها نحوه لباس پوشیدن آنهاست از این رو به کشف حجاب از زنان ایرانی و متحدالشکل کردن مردان ایرانی با استفاده از کلاه پهلوی که نشأت گرفته از کلاه فرانسوی ها بود پرداخت و این یعنی خودباختگی فرهنگی و وارد ساختن ضربه عمیق فرهنگی به کشور و بازهم جا ماندن از قطار پیشرفت علم. در زمان پهلوی دوم و با نفوذ بیش تر رسانه ها پیروی از مدهای غربی در ایران رایجتر و به نوعی فرهنگ برهنگی در ایران رشد پیدا کرد. با بروی کار آمدن نظام اسلامی در ایران شاهد بهبود وضعیت پوشش و ظاهر در مردان و زنان بودیم ولی متأسفانه از دهه هشتاد با تدابیر غلط و مهلک برخی از دولت ها و همچنین ترویج رسانه های مغرض بیگانه و غربی در کشور با هدف قرار دادن فرهنگ اسلامی ایرانی، شاهد ترویج مدل های پوششی زننده و نامرسوم در بین اقشار جامعه بخصوص جوانان می باشیم. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که دوران افول اسلام دقیقاً مصادف است با از دست دادن اندلس در سال 1492 میلادی. همانطور که می دانید یکی از دلایل عمده از دست دادن اندلس ترویج فساد بین جوانان مسلمان و سست کردن عقاید آنان بود نقشه ای که این سال ها غربی ها مجدداً در حال ترویج آن در بین کشورهای اسلامی بخصوص جامعه ایران است. این زنگ خطری است برای ما بعنوان کسانیکه آینده اسلام و ایران در دستان ماست اگر نخواهیم از تاریخ درس بگیریم اگر در خواب غفلت بمانیم باید در برابر آیندگانمان پاسخ گو باشیم. با خود بیاندیشیم که چه شد شکوه و تمدن اسلامی به یکباره فرو پاشید و غربی که در اوج فلاکت و عقب ماندگی فرهنگی و بی سوادی بود الان شده است الگوی ما، حتی در لباس پوشیدن ما حتی در مدل های موی ما و این همان تهاجم فرهنگی است که رهبر معظم انقلاب بارها و بارها نسبت به آن هشدار داده است. ایشان در دیدار مردم به مناسبت عید غدیر فرمودند: « آن کسانی که می خواهند اسلام را به زندگی خصوصی منحصر کنند و نگاه سکولار داشته باشند، جوابشان مسئله غدیر است، نصب امیرالمومنین فقط جنبه معنوی نداشت بلکه مسئله مدیریت جامعه بود.» پس دولت هایی که در جمهوری اسلامی روی کار می آیند باید خود را در قبال این تهاجمات مسئول بدانند و به دنبال برنامه ریزی برای مقابله و حتی انتشار فرهنگ غنی اسلامی ایرانی در جهان باشند نه اینکه خود را در مقابل دین مردم مسئول ندانند، چرا که دین اسلام دینی حکومتی است و دیانت ما جدای از سیاست ما نیست، امید است مسئولان به مقوله فرهنگ توجه بیش از پیشی داشته باشند و وزارت خانه های مرتبط نظیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای مجوز دادن به اکران فیلم ها و کنسرت های ضدفرهنگی و شوی لباس های نامتعارف به دنبال احیای فرهنگ کم رنگ کنونی اسلامی ایرانی باشند.
مجدداً در بخش پایانی نوشته خود یاد آور می شویم ملت ایران اسلامی و بویژه جوانان عزیز بدانند همانطور که در بالا آورده شد ایرانی ها در طول تاریخ به حفظ پوشش و عفت و پاکدامنی شناخته شده اند و این ویژگی ها با ورود اسلام به ایران، تقویت پیدا کرد، و این غربی ها بوده اند که از ابتدای تاریخشان تا به امروزه با ترویج فرهنگی برهنگی و پافشاری بر خوی حیوانی، کرامت و ارزش انسان را که بعنوان خلیفه خداوند متعال در زمین شناخته می شود، زیر سئوال برده اند، آنها الگویی مادی گرایانه و لذت طلبانه برای خود طرح ریزی کرده اند که نهایتش پوچ گرایی است، چنان در لجن زار شهوات نفسانی و شیطانی غرق شده اند که هر روزه شاهد بیرون آمدن آمار وحشتناک فساد و بی بندباری و خودکشی در غرب هستیم، دیگر لذت های جنسی و آزاد با جنس مخالف برایشان بی معنی شده است، از این رو به همجنس بازی و ازدواج با هم جنس، نزدیکی با حیوانات، ازدواج غیر رسمی یا همان هم خانگی که تبعاتش برجا گذاشتن تعداد بیشماری فرزند نامشروع و بی سرپرست است روی آورده اند و دولت های فاسقشان هم این اعمال بی شرمانه و احترام به آنها را تصویب میکنند و با افتخار با شرکت در جشن هایشان خود را از آنها میدانند.
پس بیایید همه با هم از فرهنگ والایمان دفاع کنیم و نقشه های شوم دشمنان که به دنبال گرفتن غیرت مردان و عفت زنان ما هستند را خنثی کنیم و این ما باشیم که فرهنگمان را بر آنها تحمیل می کنیم، به امید ظهور منجی عالم و انتشار فرهنگ اصیل اسلامی در سراسر عالم.

لینک یادداشت در خانه خشتی