نقش خواص در راهبری جوامع

همواره در طول تاریخ، خواص هر جامعه نقش اساسی در تعیین سرنوشت اتفاقات زمان خود داشته اند، خواصی که اوضاع را می شناسند، حقایق را می بینند، تصمیم می گیرند و تصمیمشان سرنوشت ساز است. نقش خواص در موقعیت های حساس مانند زمانی که گرد و غبار فتنه که هدفش فریب عوام با ظاهر حق و باطن باطل است و تمییز را برای عوام سخت می کند و همه جا را می پوشاند، نقشی بسیار حساس و حیاتی است.


حال اگر این خواص در موقعیت پیش آمده بر اساس حق تصمیم گیری نمایند و با بصیرت تمام شفاف سازی کنند، جامعه از گزند فتنه در امان می ماند و از آزمون سرنوشت سازی با موفقیت بیرون می آید چنان چه شهید مطهری حفظ یک جامعه از گزند حوادث تلخ را تنها با درایت و تدبیر خواص حق طلب امکان پذیر می داند ولی اگر خواص اموری از قبیل راحت طلبی، دنیا پرستی، بریدن از معنویت، تعصبات گروهی و ... را در پیش گیرند، اسباب فروپاشی، ذلت و شکست جامعه و خود را پدید می آورند.


جمهوری اسلامی بعنوان حکومتی مبتنی بر دستورات الهی که در سال 57 به رهبری امام خمینی(قدس سره) به پیروزی رسید دارای دامنه وسیع و تاثیرات عمیق ملی و بین المللی می باشد، حکومتی که با ظهورش تمام معادلات استکبار حاکم بر دنیا را به هم ریخت، بی شک وجود این ویژگی های ممتاز مسئولیت خواص این انقلاب را در مواقع بحرانی صد چندان می کند، بحران هایی که در طول این 35 سال همواره شاهد آن بوده ایم، از حملات نظامی و کودتا و ترور گرفته تا فتنه های مختلفی که دشمنان برای فروپاشی این نظام دست به آن زده اند. یقیناً دشمنان از نقش تعیین کننده خواص در این انقلاب آگاهند چنان چه تعداد زیادی از بهترین و با بصیرت ترین آنان را با ناجوانمردانگی به شهادت رسانیدند. اما تاکنون متاسفانه برخی از خواص به دلایلی هم چون حب قدرت، ساده لوحی و ثروت دوستی از قافله این حکومت الهی جا مانده اند و چیزی به جز ذلت و خواری و طردشدن از مردم را برای خود باقی نگذاشته اند.
 

یکی از برنامه های قوی دشمنان برای فروپاشی این نظام، راه اندازی جریان فتنه پس از انتخابات ریاست جمهوری 88 با ادعای تقلب در انتخابات بود، فتنه ای که نظام را تا لبه پرتگاه پیش برد. متاسفانه عملکرد منفی خواص جامعه در تداوم فتنه و اوج گیری آن نقش اساسی داشت. سکوت این گروه نسبت به تحرکات عوامل فتنه در ایجاد شبهه در میان توده های اجتماعی نسبت به ماهیت صحنه و وظایف پیش رو می افزود، به ویژه آن که سکوت و یا عدم همراهی آنها با مردم متأثر از عدم بصیرت آنها نبود، بلکه صحنه را به درستی می شناختند، اما تعلقات خانوادگی، جناحی و منافع مادی و نگرانی از دست دادن موقعیت ها و فرصت های مالی سبب گردید تا آنها در بزنگاه ها و صحنه های حساس از قافله مردم عقب مانده و بیش تر به فرصتی برای فتنه گران تبدیل شوند. در اینجا بود که عوام نتواستند سهل انگاری مغرضانه گروهی از خواص را تحمل کنند و خود به پا خاستند و با خلق خودجوش حماسه جاودانه 9 دی در سراسر کشور مشت محکمی به دهان فتنه گران زدند. 9 دی روزی است که ملت با بصیرت ایران اسلامی با آگاهی روی واژه فتنه خط قرمز کشیدند و بساط نقشه های شوم دشمنانی را که شناخت درستی از ملت ایران نداشتند، برچیدند چرا که ملت ایران ملت بیداری و هوشیاری است.
 

مطالعه و آگاهی نسبت به وضعیت خواص در صدر اسلام نقش ویژه ای در افزایش بصیرت ما در حوادث گوناگون دارد، قرآن کریم همواره ما را به درس گرفتن از سرگذشت پیشینیان ترغیب می کند، همچنین امیرالمؤمنین(ع) مکرر ما را به سرنوشت ملت های پیشین و مطالعه تاریخ و عبرت گرفتن از آن دعوت می نماید. آن حضرت مهم ترین موانع انقلاب و اسباب شکست نهضتها را کینه توزی، تفرقه و پشت کردن به یکدیگر معرفی می کنند (نهج البلاغه، خطبه192). به فرموده مقام معظم رهبری: « تاریخ، یعنی شرح حال ما، منتها در یک صحنه دیگر. باید مواظب باشید جزو عوام نباشید... یعنی هر کاری می کنیم، از روی بصیرت باشد، آن کسی که از روی بصیرت کار نمی کند، عوام است لذا می بینید قرآن، درباره پیغمبر می فرماید: ادعوا الی الله علی بصیره انا و من اتبعنی(یوسف/108)، یعنی من و پیروانم با بصیرت عمل می کنیم و دعوت می کنیم و پیش می رویم. پس اول ببینید جزو آن گروه عوامید یا نه؟ اگر جزو گروه عوامید؛ به سرعت خودتان را از گروه عوام خارج کنید، سعی کنید قدرت تحلیل پیدا کنید؛ تشخیص بدهید، معرفت پیدا کنید.» (سال1375، در جمع فرماندهان لشکر 27 محمد رسول الله(ص) ).


نقشی که خواص حق طلبی مانند قیس بن سعد انصاری، مالک بن اشتر نخعی و محمد بن ابی بکر در دفاع از امام و رهبر خود علی(ع) در شرایط و جو سنگین آن زمان داشتند می تواند الگوی بسیار مناسبی برای ما و خواص جامعه امروزیمان باشد در این نوشتار نگاه کوتاهی به عملکرد این افراد در زمان فتنه خواهیم داشت؛  قیس همان کسی است که دو بار در برابر پیشنهادهای وسوسه کننده و بی نظیر معاویه قرار می گیرد، یکی در زمان فرمانداریش در مصر در دوران امام علی (ع) که پیشنهاد نیمی از سرزمین های اسلامی به شرط دست کشیدنش از حمایت علی(ع) به وی داده می شود و دیگری پیشنهاد یک میلیون درهمی در دوران امام حسن(ع) و در جنگ با معاویه است، این پیشنهاد درست پس از آن که عبیدالله بن عباس فرمانده سپاه امام در برابر معاویه، خود و هشت هزار نفر از دوازده هزار نیروی امام را به سپاه دشمن ملحق می کند ، به قیس داده می شود در هر دو  بار ابن سعد پاسخی کوبنده به معاویه می دهد و معاویه را سخت خشمگین می کند. خطبه های قیس پس از شهادت امام علی(ع) در متوجه ساختن مردم به سوی امام حسن(ع) و هم چنین خطبه هایش در زمان جنگ امام حسن(ع) با معاویه در روشن ساختن شخصیت عبیدالله بن عباس نقش بسیار ویژه ای داشت. قیس بن سعد الگویی کم نظیر از خواص طرفدار حق است که هیچ گاه دچار لغزش نشد. با اندک مطالعه ای در شخصیت وی و شرایط حاکم بر اطرافش دو شاخصه صبر و بصیرت که به فرموده امام علی(ع) شروط پیمودن صراط مستقیم اند را می توان عامل پایداری وی در این حوادث بزرگ دید. مالک اشتر نیز از زمره با بصیرت ترین صحابه در صدر اسلام می باشد که امام علی (ع) ستایش های فراوانی را در وصف او دارد، مالک در روشنگری فضای کوفه قبل از فتنه جمل و خدعه عمرو بن العاص در جنگ صفین نقش ویژه ای داشت. امام او را برای خود به منزله خود برای پیامبر می دانست و فرمودند: مالک اشتر در شناخت حق و باطل کوشا بود... . زمانیکه معاویه با فرستادن جاسوسش مالک را که برای سر و سامان دادن به اوضاع پر از نفاق و تفرقه مصر راهی بود، به شهادت رسانید، اعلام کرد علی دو دست داشت، یکی را در صفین بریدم (عمار یاسر) و دیگری امروز قطع شد. مالک از آنان بود که فتنه های صدراسلام نتوانست او را از مسیر خارج کند. او سه عنصر ایمان، بصیرت و شجاعت را در هم آمیخت و آن سه را تا زنده بود چون سپری در برابر ضلالت و گمراهی به همراه داشت.


... در ماجرای جنگ صفین پس از آنکه سپاه معاویه رو به نابودی و شکست قطعی رفته بود عمرو بن العاص اقدام به فتنه ی قرآن بر نیزه کردن می نماید و بسیاری از خواص و عوام را فریب می دهد، روشنگری های امام، مالک و عمار به جایی نمی رسد اینجا بود که بار دیگر پیشوای صداقت و راستی، از دست یاران سست اراده و مکاران روزگار، جام زهر نوشید، شمشیر در غلاف نمود و جنگی که می رفت بنیان حیله و نفاق را از دامن امت اسلامی بزداید، با اقدام های خواص عافیت طلب سپاه اسلام شکست را به دامان جبهه حق کشاند و معاویه را از چند قدمی مرگ با عنوان امیرالمؤمنین !! راهی دارالحکومه شام کرد و بنی امیه را برای نود سال بر سرنوشت مسلمانان و میراث رسول خدا مسلط کرد.
 

آری این چنین است که تصمیم خواص در وقت لازم، سرنوشت جامعه را رقم می زند. در اهمیت تصمیم خواص، این سخن رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، جامع هر پیامی است: « از هر طرف که شروع کنید، می رسید به خواص، تصمیم گیری خواص در وقت لازم، تشخیص خواص در وقت لازم، گذشت خواص از دنیا در لحظه لازم، اقدام خواص برای خدا در لحظه لازم، اینها هست که تاریخ را نجات می دهد... در لحظه لازم باید حرکت لازم را انجام داد؛ اگر گذاشتید وقت گذشت، دیگر فایده ندارد.» ( سال1375، در جمع لشکر 27 محمد رسول الله(ص) ) 


در آخر، بار دیگر تاکید می کنیم که خواص، همواره الگوی عوامند و حرکت آنان به طور عجیبی با سرنوشت اینان گره خورده است و همین گره خوردگی سخت است که مسئولیت خواص را بسیار سنگین و لغزش آنان را نابخشودنی نموده است. خواص، آنهایند که به حق آگاهند و باطل را می شناسند، دارای تحلیل از رخدادها و حرکتها هستند، آگاهانه تصمیم می گیرند، برگزیدگانی هستند که مورد توجه قرار دارند. خلق و رأی آنان، گفتارشان، کردارشان، تایید و تکذیبشان و آنچه از آنان صادر می شود، در جامعه موج می آفریند، توده های مردم را به سوی خود متوجه می کند و علاقه ها و سلیقه ها و خواستهای آنان را جهت می دهد و کم و زیاد می کند.


خواص، آنگاه که حق را برمی گزینند و از باطل فاصله می گیرند، اندکی از راه را پیموده اند، چرا که به منزل رساندن بار امانت که حق است، دشوارتر از انتخاب آن است، چه بسیار کسانی که حق را یافتند لکن در منزلهای سخت، پایدار نماندند و به باطل گرویدند و تمامی اعمال خود را حبط نمودند و از یاری حق دست شستند و ذلت سکوت را خریدار گشتند. خواص برای آنکه هم در انتخاب موفق و صحیح عمل نمایند و هم در به پایان رساندن آن، بایستی دو ویژگی عمده را در خود باور کنند: بصیرت یعنی بیداری و صبر یعنی پایداری. و همواره با سپر تقوا بر صیانت آن در وجود خود مراقبت ورزند. این دو صفت اساسی است که موجبات سعادت و رستگاری را فراهم می آورند. نگاهی به خواص طرفدار حق و مسیری که تا پایان پیمودند، بخوبی خاصیت و اهمیت این دو رکن ماندگاری در صراط مستقیم را می نمایند.

توجه به این نکته نیز ضروری است که فتنه و توطئه علیه نظام جمهوری اسلامی گناهی است نابخشودنی، چرا که این انقلاب برای به بار نشستنش، جوانان و گلدسته هایی زیادی را فدا کرده است و براحتی از آرمان ها و اهداف بزرگ الهی خود عقب نشینی نمی کند، امید است که خواص جامعه ما در جهت حق و حقیقت و پیروی از قانون گام بردارند و مرتکب اشتباه برخی از خواص طرد شده نشوند و در این بین جناح ها و اشخاص سیاسی مورد ظن صراحتاً به اشتباهات همطیفان خود اقرار کرده و مسیر خود را از گروه های معاند نظام جدا کنند.

به امید استقرار پرچم عدل مهدوی در سراسر عالم


در این نوشتار از منابع زیر استفاده شده است:

-          قرآن کریم

-          نهج البلاغه

-          حدیث ولایت، مجموعه سخنان و پیام های رهبر معظم انقلاب

-          تاریخ تحلیلی صدر اسلام، محمد نصیری، دفتر نشر معارف

-          رسالت خواص، سید احمد خاتمی

-          پیرامون انقلاب اسلامی، مطهری، مرتضی، انتشارات صدرا، 1368

-          مقاله تحلیلی بر عملکرد خواص صدر اسلام، بهزاد کاظمی، نشریه معراج اندیشه، سال چهارم، زمستان1389
-          مقاله رهیافت هایی از کلام رهبری برای شناخت و مقابله با فتنه و جنگ نرم، عباس حاجی نجاری، ماهنامه سراج بسیجی، بهمن1389

توجه: کپی برداری از یادداشت ها و مقالات بدون ذکر منبع از لحاظ شرعی و قانونی مشکل دارد