اخبار اسنکی؛ شیوه مصرف خبری جوانان
طبق آخرین گزارش منتشر شده توسط موسسه رویترز در کشورهای مختلف جهان کمتر از پنج درصد شهروندان روزنامه میخوانند این آمار در ایران بین یک تا سه درصد است. میزان مشاهده اخبار تلویزیونی نیز شیب نزولی را تجربه میکند. در همین حال استفاده از تلفن همراه برای دریافت اخبار روندی صعودی را نشان میدهد. عمده شهروندان به خصوص جوانان دیگر حال و حوصله متنهای بلند روزنامهها و بخشهای خبری طولانی مدت تلویزیون را ندارند. تنها کاری که انجام میدهند مرور سریع خبرها در رسانههای اجتماعی است. آنها عمدتاً تیتر و عکس را یا نهایتا کپشن کوتاه ذیل آن را میبینند بدون تامل لایک میکنند، گاهی هیجانزده میشوند و کامنتی میگذارند و رد میشوند. این شیوه را دانشمندان مدل مصرف اسنکی مینامند.
اگر صبحها با مترو یا اتوبوس شهری به محل کارتان میروید میبینید بیشتر مردم سرگرم تلفنهای همراه خود هستند. موقع برگشتن از محل کار هم همین طور است یا حتی در زمان استراحت و هنگام صرف نهار. در واقع مردم از فرصتهای کوتاهی که در طول روز پیدا میشود برای چک کردن تلفن همراه استفاده میکنند؛ پیامهایی که دریافت کرده اند را میبینند، خبرها را مرور میکنند یا برای دوستانشان کامنت میگذارند. این مدل از مصرف رسانهای و خبری را که در بازههای زمانی کوتاه و به صورت گذرا رخ میدهد مصرف اسنکی یا میان وعدهای میگویند.
سال هاست ناظران و پژوهشگران صنعت روزنامه نگاری نگران گرایش مخاطبان به این شکل از مصرف خبر هستند. مجله وایر در سال ۲۰۰۷ درباره «فرهنگ اسنکی» نوشت که این فرهنگ، عادت مصرف رسانه ای ما را در دست گرفته است. دلیل عمده اش افزایش استفاده از تلفن های همراه و رسانههای اجتماعی است. طبق آخرین بررسی ها که توسط مؤسسه هوت سوییت انجام شده تا ژانویه سال ۲۰۲۰، ۶۷ درصد از مردم جهان معادل پنج میلیارد و ۱۹۰ میلیون نفر از تلفن همراه و ۴۹ درصد از آنها معادل سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر از رسانههای اجتماعی استفاده میکنند. دلیل این میزان استفاده، امکان انعطاف پذیری در «زمان مصرف رسانه»، «محل مصرف رسانه» و «میزان مصرف رسانه» در تلفنهای همراه است.
طبق معمول گفته می شود که سن نقش مهمی در این نوع مصرف خبری دارد و به احتمال زیاد نسل های جوان تر تمایل بیشتری به مصرف اسنکی دارند. جوانان هر وقت و هرجا بخواهند به خبرها ناخنک می زنند. آنها میان وعده های مکرر خبری را به وعده های کامل و منظم ترجیح می دهند. آنها اخبار را می گیرند، شکل می دهند، در مورد آن نظر می دهند و آن را با دوستان خود در واتس اپ و توییتر مبادله می کنند.
چندین مطالعه تحقیقاتی از این مشاهدات فرهنگی پشتیبانی می کند. یک مطالعه کیفی که توسط «کوسترا میجر» در سال ۲۰۰۷ انجام شده نشان داد که مصرف کنندگان جوان اخبار برای آنکه در جریان خبرها قرار بگیرند به سرعت عناوین خبری را چک می کنند. آنها اطلاع از رویدادها و اخبار را به کیفیت خبرها ترجیح می دهند. کوسترا میجر بیان می کند که این نوع از چک کردن خبر به معلومات عمیق منجر نمی شود بلکه باعث برداشت های سطحی و احساسی می گردد.
علاوه بر آنچه گفته شد مصرف خبر به صورت اسنکی مشکلات دیگری را نیز به همراه دارد. مهمترین آنها شواهدی است که نشان می دهد کسانی که اخبار اسنکی مصرف می کنند در زمینه امور عمومی آگاهی کمتری دارند و نگاه عمیقی ندارند و تحلیل ضعیفی نسبت به رویدادها دارند. مشکل دیگر آن است که مردم راحتی یا اختصار را بر کیفیت ترجیح می دهند، همین موضوع باعث می شود از انگیزه سازمان های خبری برای تولید اخبار با کیفیت کاسته شود و این سازمانها نیز رفته رفته به سمت تولید خبرهای بی کیفیت و زرد سوق پیدا کنند. همه این مشکلات که نتیجه مصرف اخبار اسنکی است نسلهای جوانتر را از مسئولیت پذیری اجتماعی و نگاههای راهبردی و تحلیلی دور می کند.